De Exoten is een fotoserie over de stille oorlog tussen mens en natuur. Ik werk doorlopend aan de serie, tussen andere projecten door, zodat ik over een jaar (zomer 2024) een breed verhaal kan vertellen over de beestjes en plantjes die lokale ecosystemen bedreigen, over de oorzaak van exoten (zoals klimaatverandering en globalisering), over de vraag wat natuur nou eigenlijk is en, uiteraard, wie nou de grootste invasieve exoot: de planten en dieren of de mens.
Aaf en de exoten in de gracht
Aaf Verkade gaat als het even kan de gracht van Leiden in, op zoek naar het inheemse en exotische onderwaterleven van haar stad. Ze is een onderzoeker die volgroeid is met haar eigen missie: haar woning is haar laboratorium, de gracht is praktisch haar voortuin.
Ze zoekt, vangt en documenteert invasieve exoten, om te kijken hoe groot het probleem is. Groot, vindt ze. De overheid neemt het probleem niet serieus genoeg. ‘Een vrouwelijke kreeft legt zo’n 600 eitjes.’ Normaal 2 keer per jaar, maar nu vangt ze ook laat in het jaar nog zwangere vrouwtjes. Drie keer dus. Tegen die aantallen volstaat geen afwachtende houding, of er blijft geen onderwater leven in de Leidse gracht meer over.
Ter ondersteuning van haar punt traint ze een jonge snoek (Bobby) op het eten van rivierkreeft, in de hoop dat hij dat ook in het wild gaat doen als hij eenmaal is losgelaten.
Richard de rattenvanger
Als mensen een kaartje naar hem sturen, dan volstaat straatnaam en ‘Richard de rattenjager’. De postbode weet genoeg. Al meer dan 40 jaar vangt Richard muskusratten in de omgeving van Utrecht, vroeger duizenden per jaar, nu honderden- een goede muskusratjager is toch een soort slachtoffer van zijn eigen succes. De dieren zijn invasieve exoten die dijken veranderen in gatenkaas, en mannen als Richard gaan er daarom dagelijks op uit om ze te vangen.
Maar hij is meer dan een jager alleen: hij is een wandelende muskusrat encyclopedie. Alles houdt hij bij in een uitgebreid archief, vol krantenknipsels, vangcijfers en onderzoeksartikelen, aangevuld met een grote collectie muskusratcuriositeiten zoals muskusratjes op sterk water. Hij ís zijn werk- een jager die buiten moet zijn, genietend van het kat en muis spel tussen, ehh, jager en rat. Maar, zegt Richard, rattenvangen komt met een prijs: je eigen gezondheid. Hij kent geen muskusratjager die geen versleten rug heeft aan het einde van zijn carrière, en ook hij zit sinds december tijdelijk thuis. Hij woont samen met zijn moeder, wie hij verzorgt- de pijn in de rug werd ondragelijk.
Wat hij gaan doen weet hij nog niet. Misschien zijn archief bijwerken. Maar echt veel zin heeft Richard er niet in. Buiten lopen de ratten, en hij zit binnen te wachten tot de rug herstelt. Een ondragelijke gedachte voor een Rattenjager.
Bob en de driewekelijkse larvecide
Het is een goed idee om autobanden opnieuw te gebruiken. Dat scheelt heel veel rubber en gesleep met rubber.
Het enige probleem: de banden komen onder andere uit Aziatische landen en worden hier opgeknapt, en dat biedt kansen voor de tijgermug, een exotisch vliegje waarvan een steek nare knokkelkoorts kan opleveren. De tijgermug legt eitjes aan de binnenkant van de banden, en als het geregend heeft en een plasje ontstaat creeert dat de perfecte omstandigheden voor de larven om uit te komen.
En dus moet iedere drie weken bij de bedrijven die banden importeren de tijgermug-verdelg brigade op komen dagen, die gestoken in witte pakken en met een bak vol larvecide op hun rug, iedere band inspuiten.
Marion en Peter en de Aziatische hoornaar
2 a 3 bijen per minuut, iedere minuut van zonsopgang tot zonsondergang. Zoveel diertjes uit de bijenkolonies van Marion en Peter worden er opgegeten door de Aziatische hoornaar, de ‘terrorwesp’ die aan een onstuitbare opmars door ons land bezig is. Steeds noordelijker wordt het dier waargenomen, en niemand die weet hoe we de ontwikkeling nog kunnen stoppen.
Marien en Peter zijn imkers met een stuk of 10 bijen volken. Dichtbij hun volkstuinencomplex, waar de korven staan, zijn enkele weken geleden voor het eerst Aziatische hoornaars waargenomen. Nu weten de dieren de bijenvolken van Marion en Peter constant te vinden. Ze vangen iedere dag tientallen hoornaars, maar er komen iedere dag gewoon weer tientallen nieuwe. Niet in staat om de invasie te stoppen, zit er voor de imkers niks anders op dan de volken te verhuizen naar een hoornaar-vrije plek, kilometers verderop.
Ruud en Hennie op de snelweg van de beverrat
De Roer, die vanuit Duitsland richting Roermond stroomt, is de snelweg van de beverrat om ons land binnen te komen. In Duitsland wordt het dier niet bejaagd, en dus komt er ieder jaar in het najaar een vlok beverratten deze kant op.
Beverratten zijn het grote broertje van de muskusrat, met hetzelfde bezwaar: ze maken dijken en oevers kapot. En dat kan niet getolereerd worden in een land dat voor de helft onder zeeniveau ligt.
Het is aan mensen zoals Ruud en Hennie om dagelijks op pad te gaan om de beesten te vangen. Cocnreet betekent dat: de rivier op, voer in de kooien, en dan wachten totdat de app aangeeft dat een kooi is dichtgeklapt.
Wij als mensen bepalen de grenzen van natuur. Letterlijk, door delen van het land aan te wijzen als natuurgebieden, en als scheidsrechter van wat we wel en niet in onze natuur willen. De beverrat is een prachtig dier, die de pech heeft dat Nederland heeft besloten dat er geen plaats voor hen is in de natuur- de veiligheid van de dijken is te belangrijk.
Kees en zijn levenswerk
Al twintig jaar rijdt Kees bijna iedere dag naar het duingebied rondom Overveen, met maar een missie: de Amerikaanse vogelkers met wortel en tak uitroeien. Waarom? Omdat het een exoot is, en als hij het niet doet, doet niemand het.
Rob en de verklikker
Wat kunnen we toch doen aan de Aziatische hoornaar? Het probleem is dat de nesten, hoewel zo groot als een skippybal, nauwelijks met het blote oog te vinden zijn. Zelfs als je voor een boom staat met een nest, vind je het eerder niet dan wel. De zoektocht naar een nest kost dagen en succes is niet gegarandeerd. En dat terwijl de hoornaar in razendsnel tempo door Nederland verspreid.
Rob is hoornaar vanger en heeft een beter idee. In plaats van zelf te zoeken gebruikt hij de hoornaar zelf bij het opsporen van het nest. Hij vangt een hoornaar, doet een minizender om, en volgt het signaal terug naar het nest. Eén hoornaar als de verklikker van het nest. Vanaf daar is het de hoogwerker in, stofzuiger aan en verdelgen.
De methode van rob is buitengewoon succesvol, maar niet wijdverspreid. Dat geeft de hoornaar voorlopig nog vrijwel ongehinderde doorgang naar de rest van Nederland.
Guus, de andere vrijwilligers, en de vlinderstruiken in de Enci groeve
De ENCI groeve in Maastricht, een van de mooiste natuurgebieden van ons land. Lang een plek waar mergel werd gewonnen, nu een plek vol bijzondere dieren en planten. En waar planten zijn, daar zijn invasieve exoten. Zoals de vlinderstruik, die niet in Nederland thuishoort en als een soort snackbar voor vlinders fungeert: lekker maar ongezond. En dus trokken Guus, Olga (laatste foto) en andere vrijwilligers er op een zaterdagmorgen op uit om de ENCI-groeve te ontdoen van vlinderstruiken en andere exoten. Het bleek een klus die gepaard ging met de nodige zweetdruppels en uiteraard vlaai, want vlaai is de brandstof waar de Limburger op draait.
